- Jeff Bezos droomt openlijk over menselijke kolonies in de ruimte.
- De Amazon-oprichter denkt dat dat de enige manier is waarop de mensheid verder kan groeien.
- Bezos staat nauwelijks stil bij de impact die hijzelf en zijn bedrijf Amazon heeft op de aarde.
ANALYSE – Jeff Bezos waarschuwt al jaren dat de mensheid zijn huidige consumptiepatroon niet kan volhouden.
“Wat gebeurt er als een ongelimiteerde vraag en een beperkte hoeveelheid middelen bij elkaar komen? Het antwoord is simpel: rantsoenering”, zei Bezos in een toespraak in 2019 waar hij aankondigde dat zijn ruimtevaartbedrijf Blue Origin een maanlander had ontwikkeld. “Het zou de eerste keer zijn dat uw kleinkinderen en achterkleinkinderen een slechter leven hebben dan u. En dat is niet goed.”
Bezos is misschien niet de meest aangewezen persoon om ons te doceren over overconsumptie in een wereld vol beperkte middelen. Zijn vermogen nam tijdens de coronapandemie toe met 86 miljard dollar. De Amazon-oprichter is nu 212 miljard dollar waard volgens de rijkenlijst van persbureau Bloomberg.
Bezos bezit The Washington Post, een privéjet ter waarde van 65 miljoen dollar en zoveel vastgoed in Los Angeles, Washington D.C., de staat Washington en Texas dat hij een van de grootste grondbezitters van de VS is.
Critici stellen dat Bezos zich beter druk kan maken over de dreigende tekorten op aarde – of over zijn exorbitante vermogen. Maar Bezos heeft zijn vizier gericht op een andere wereld. Een plek waar, zo betoogde hij in de toespraak uit 2019, "we praktisch onbeperkte middelen hebben".
Op 1 juli trad Bezos terug als CEO van Amazon, hoewel hij nog steeds een flinke vinger in de pap heeft als machtige president-commissaris (chairman). Met die wisseling van de wacht nog vers in het geheugen, en met een Bezos die zijn eerste trip naar de ruimte heeft gemaakt, is het een goed moment om Bezos' visie nader te bestuderen.
De toespraak is een van de weinige keren dat Bezos zich tot het publiek richtte. En het is waarschijnlijk zijn duidelijkste uitleg in het openbaar over waarom hij Blue Origin "zijn belangrijkste werk" noemt.
"De aarde is eindig. Als de wereldeconomie en de wereldbevolking willen blijven groeien, is de ruimte de enige weg", zei Bezos, terwijl hij een regel voorlas uit zijn toespraak als valedictorian (afscheidsspeech, red.) van zijn middelbare school in Miami in 1982. Destijds noemde hij zichzelf al een "ruimtevaartondernemer" die de wereld "vreedzaam en welvarend" zou maken.
Bezos ziet de ruimte als een plek waar het weer kan zijn als op een Hawaiiaans eiland en waar, door het ontbreken van zwaartekracht, mensen kunnen "vliegen met hun eigen vleugels". Regen, stormen en aardbevingen zijn verleden tijd. Het is een wereld waar mensen van kolonie naar kolonie en terug naar de aarde kunnen vliegen wanneer ze maar willen.
Op deze zogeheten O'Neill-kolonies, cilindervormige ruimtehabitats vernoemd naar de Amerikaanse natuurkundige Gerard K. O'Neill die ze in de jaren zeventig voor het eerst bedacht, kunnen mensen werelden construeren. Realistischer, zegt Bezos, dan verre planeten koloniseren. De kolonies kunnen nationale parken en steden herbergen die sterk op die op aarde lijken.
Hoe reëel is deze visie? Daarvoor nam ik contact op met astronome Lucianne Walkowicz van het Adler Planetarium en medeoprichter van de JustSpace Alliance. Zij vindt het moeilijk de haalbaarheid in te schatten van iets dat niet eerder op deze schaal gedaan is en in principe onnodig is. "O'Neill-kolonies waren sciencefiction toen O'Neill ze bedacht en dat zijn ze nog steeds."
Zelfs de meest enthousiaste voorstanders van ruimtekolonisatie (inclusief Bezos) geven toe dat dit nog enkele generaties zal duren. Minimaal. Intussen moeten door de opwarming van de aarde naar verwachting zo'n 3 miljard mensen vluchten, een aantal dat met elke extra graad zal toenemen met een miljard.
Een ander praktisch dingetje dat het overwegen waard is: in de ruimte kwijnen onze spieren weg. Astronauten verliezen zo'n 20 procent van hun spiermassa binnen een week. Ruimtereizen is ook desastreus voor onze oogzenuwen, kan tot permanente orgaanschade leiden en zelfs onze cognitieve vermogens aantasten.
"Wat ik vooral lastig vind als het gaat om toewijzing van schaarse middelen en miljardairs die zichzelf de ruimte inschieten, is dat iemand als Bezos directe invloed heeft op schaarste", zegt Walkowicz. "Vaak wordt gezegd dat ruimtereizen verkwisting van schaarse middelen is. Ik zou zeggen dat Jeff Bezos zelf een verspilling van middelen is."
Angst onder de bevolking
Sommige van dergelijke ideeën zijn natuurlijk niet van Bezos zelf. En hoewel Bezos in bewonderenswaardig optimistische bewoordingen over de ruimtevaart spreekt - het eerbetoon van een miljardair aan zijn levenslange obsessie voor StarTrek en de sciencefictionschrijver Isaac Asimov - is dit eigenlijk een verontrustend verhaal.
Het idee dat de aarde in de toekomst te klein is om de gehele mensheid te voeden, is niet nieuw. Pionier op dit gebied is de achttiende-eeuwse econoom Thomas Malthus. Hij was tegenstander van voedselhulp aan de Britse armen omdat hij van mening was dat armoede niet voortvloeit uit verdeling van welvaart, maar uit onhoudbare bevolkingsgroei. En omdat hij vond dat arme mensen zich te snel voortplanten.
De ideeën van Malthus vonden veel weerklank onder rasverbeteraars als Adolf Hitler en Benito Mussolini. Ze vormden ook de basis van gedwongen bevolkingsprogramma's, zoals de gedwongen sterilisatie van een derde van de vruchtbare Puerto Ricaanse vrouwen tussen 1930 en 1970. Ook zo'n 20.000 inwoners van Californië werden tussen 1909 en 1979 gesteriliseerd, voor het merendeel gehandicapte vrouwen of vrouwen van kleur.
Eind jaren 60, begin jaren 70 was het de beurt aan Paul Erlich en zijn boek 'De Bevolkingsexplosie' om de mensheid schrik aan te jagen. Met een nieuwe golf van gedwongen sterilisaties wereldwijd tot gevolg.
Ondertussen vloog de Sovjet-kosmonaut Joeri Gagarin in 1961 als eerste mens in een baan rond de aarde, een jaar later gevolgd door de Amerikaan John Glenn. Op 20 juli 1969, 52 jaar voor Bezos' lancering, zette de Amerikaanse astronaut Neil Armstrong als eerste mens voet op de maan. Voor wie bezorgd was over overbevolking en massale sterfte op aarde leek de ruimte een veelbelovende plek.
"Ik denk dat we nu op een punt zijn aanbeland waarop we, als we daarvoor zouden kiezen, nieuwe leefomgevingen kunnen bouwen die comfortabeler, aantrekkelijker en productiever zijn dan wat we op aarde hebben", schreef O'Neill in 1974.
Jeff Bezos is natuurlijk geen voorstander van geboortebeperking, het tegenovergestelde zou eerder zijn doel zijn.
In de ruimte, zegt Bezos, "zouden biljoenen mensen kunnen wonen en nóg zou het niet vol zijn". Er zouden "duizend Mozarts en duizend Einsteins" kunnen zijn, zegt hij.
Bezos is een Star Trek-fanaat
Hoewel de race met zijn mede-miljardairs Elon Musk en Richard Branson ongetwijfeld een belangrijke drijfveer is voor Bezos, speelt ook mee dat hij zijn leven lang al een groot fan is van de sciencefictionserie Star Trek.
Bezos had in de jaren negentig een hond die hij Kamala noemde, naar één van zijn Star Trek-helden. Hij heeft één van zijn bedrijven, Zefram LLC, vernoemd naar de uitvinder van de warp-aandrijving in het Star Trek-universum. Daardoor komt de mensheid voor het eerst in contact met buitenaardse wezens. Bezos heeft zelfs een klein rolletje in de film Star Trek: Beyond.
Zijn vriendinnetje van de middelbare school zei naar verluidt dat Bezos zo hard heeft gewerkt, omdat hij naar de ruimte wilde.
"De meeste stervelingen zetten op enig moment hun jeugddromen bij het grofvuil, maar Bezos blijft zich er hartstochtelijk aan vastklampen. Zelfs nu hij meer en meer het hier en nu beheerst", schreef journalist Franklin Foer in The Atlantic.
Er bestaat ook een meer cynische kijk op de timing: misschien richt Bezos zich op een ander imperium, omdat Amazons groeitempo en zijn eigen rijkdom bijdragen aan het steeds minder bewoonbaar maken van de aarde.
Bezos vertrekt naar de ruimte, luttele weken nadat hij aftrad als CEO van een getroebleerd bedrijf dat geconfronteerd wordt met meerdere rechtszaken over illegale prijsvorming, discriminatie en seksuele intimidatie, het illegaal ontslaan van medewerkers die kritiek hebben op de milieu-impact van het bedrijf en het niet beschermen van medewerkers tijdens de coronapandemie.
Wellicht leidt veel van alle berichtgeving over Bezos' adembenemende ruimte-avonturen juist af van wat de miljardair achterlaat op aarde. En hoewel Bezos 10 miljard dollar aan goede doelen heeft geschonken, is dit een druppel op de gloeiende plaat.
In zijn toespraak van 2019 (kort voordat een reusachtige gloeiende paarse bol op vier poten op dramatische wijze op het podium achter hem werd onthuld) stipte Bezos de onmiddellijke problemen aan waaraan we moeten werken, los van de ruimtevaart: "Armoede, honger, dakloosheid, vervuiling, overbevissing van de oceanen, de lijst van dringende en directe problemen is lang."
De toespraak ging ook over wat Bezos omschreef als de grootste bedreiging van de mensheid: het opraken van de energievoorziening op aarde.
Waar de speech dan weer níet over ging: CO2-uitstoot. In 2020 stootte Amazon ruim 60 miljoen ton CO2 uit. Dat terwijl de uitstoot van een land als Denemarken goed is voor minder dan 55 miljoen ton. Of neem de ecologische voetafdruk van iemand die met zijn eigen privéjet reist, zoals Bezos graag doet. Diens uitstoot gedurende een vlucht van 4 uur overstijgt die van een gewone sterveling in een heel jaar.
Een derde van Amazons werknemersbestand in Arizona leeft op voedselbonnen, terwijl één op de tien in Pennsylvania en Ohio afhankelijk is van voedselprogramma's van de overheid. Amazons thuisbasis Seattle telt het hoogste aantal daklozen in de VS.
Veel vastgoeddeskundigen leggen de schuld bij de bevolkingsgroei. De stadsbevolking groeide met 40 procent sinds de oprichting van Amazon. In slechts 5 jaar stegen de huizenprijzen met 70 procent.
Ondanks wereldwijde inspanningen om de CO2-uitstoot omlaag te krijgen voordat de opwarming rampzalige vormen aanneemt, steeg de uitstoot van het bedrijf in 2020 met 20 procent.
De publieke waardering voor Jeff Bezos kan kantelen
De coronapandemie zou zomaar eens het keerpunt kunnen zijn in de publieke waardering van Jeff Bezos.
Amazon is een bedrijf dat meer dan 40 procent van de Amerikaanse e-commercehandel beheerst en 42 procent van de verkoop van fysieke boeken. Cloudcomputingtak AWS slaat bijna een derde van alle informatie op het internet op, waaronder ook de gegevens van de geheime dienst CIA.
Er is toenemende bezorgdheid over de mate waarin een privé-onderneming als Amazon ons leven beheerst.
Er is ook een groeiend gevoel dat Bezos een wereld heeft geschapen waarin het steeds moeilijker wordt om te overleven als je niet behoort tot de selecte groep witte, ultrarijke Amerikanen.
Een online petitie waarin opgeroepen wordt om Bezos in de ruimte te laten na zijn vlucht is al 160.000 keer ondertekend. Memes waarin Bezos' raket ontploft terwijl een menige juicht, circuleren op sociale media.
Chris Smalls is een oud-werknemer van Amazon. Smalls werd ontslagen toen hij een werkonderbreking organiseerde uit protest tegen het ontbreken van beschermende kleding en gevarentoeslag voor werknemers die tijdens de pandemie moesten doorwerken. Nu verenigt hij Amazon-medewerkers terwijl hij rechtszaken tegen het bedrijf voorbereidt.
"Hij heeft de wereld overgenomen. Het bedrijf startte in een garage, nu beheersen ze alles en het is niet mogelijk ze te stoppen", zegt hij. "Je kunt niet midden in een pandemie 88 miljard dollar verdienen zonder winst boven mensen te stellen."
Lees meer over de ruimtevlucht van Jeff Bezos:
- Dit is Oliver Daemen, de 18-jarige Nederlander die met Jeff Bezos de ruimte in mag nadat zijn rijke vader miljoenen betaalde voor een ticket
- Jeff Bezos gaat op 20 juli de ruimte in: wordt hij daarmee ook astronaut?
- 120.000 mensen tekenen petities om Jeff Bezos niet naar aarde terug te laten keren na zijn ruimtereis
- Als er iets misgaat bij de raketlancering van Jeff Bezos moet dit noodsysteem hem redden